کم شنوایی، علایم، علل، پیشگیری و روشهای درمان

کم شنوایی که به آن عبارتهایی نظیر کاهش شنوایی، افت شنوایی، سنگین شدن گوش، کری، ناشنوایی و  … نیز گفته می شود، می تواند هر فردی را در هر سنی، درگیر کند و طبق آمار بهداشت جهانی (WHO)، در حدود پنج درصد از حمعیت جهان – 360 میلیون نفر (328 میلیون بزرگسال و 32 میلیون کودک) – از کم شنوایی ناتوان کننده (کم شنوایی ناتوان کننده به افت شنوایی بیشتر از 40 دسیبل (در مورد کودکان، کاهش شنوایی بیشتر از 30 دسیبل) در گوش سالم تر افراد بزرگسال اطلاق می شود) رنج می برند و در حدود یک سوم از افراد بالای 65 سال دچار کاهش شنوایی بالای 40 دسیبل هستند.

طیق آمار، از هر 1000 کودک، 2 تا 3 کودک، دچار کم شنوایی و یا ناشنوایی هستند و از هر 1000 کودک مدرسه ای، 30 کودک کم شنوا و یا ناشنوا هستند.

افت شنوایی می تواند خفیف (Mild)، متوسط (Moderate)، شدید (Severe) و یا عمیق (Profound) باشد. کاهش شنوایی می تواند در گوش چپ، گوش راست  و یا در هر دو آنها بوجود بیاید و شخص را در شنیدن صداهای محاوره ای دچار مشکل کند. افرادی که میران افت شنوایی آنها در حد خفیف تا شدید است، غالبا می توانند از طریق گفتار با دیگران ارتباط برقرار کنند و استفاده از سمعک و سایر دستگاههای کمک شنوایی می تواند در بهبود تجربه شنوایی این افراد کمک شایانی بکند. افرادی که افت شنوایی آنها بسیار شدید است، ممکن است با کاشت حلزون نتایج مورد قبولی را دریافت کنند. افراد ناشنوا، که افت شنوایی آنها بسیار عمیق (Profound) است با زبان ایما و اشاره با دیگران ارتباط برقرار می کنند.

علائم و نشانه های کم شنوایی

در بسیاری از موارد، کم شنوایی بطور ناگهانی ایجاد نمی شود و بصورت یک پروسه طولانی مدت در طی چندین سال رخ می دهد که باعث می شود، شخص به سختی متوجه مشکل کم شنوایی خود شود. در برخی موارد کاهش شنوایی بصورت ناگهانی و در عرض کمتر از 72 ساعت رخ می دهد که به آن کم شنوایی و یا کری ناگهانی گفته می شود که باید ظرف کمتر از 24 ساعت (زمان طلایی)  اقدامات درمانی انجام گیرد.

از علائم و نشانه های کم شنوایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زمانی که مردم صحبت می کنند، صدای آنها بطور “من و من” شنیده می شود و انگار که بطور زیر لبی صحبت می کنند.
• شما می توانید صحبت کردن افراد را بشنوید ولی قادر به تشخیص کلمات و گفتار نیستید
• گفتگو در محیط های پر سروصدا و شلوغ نظیر رستوران و … دشوار است.
• دوستان و افراد خانواده شما متوجه کم شنوایی شما می شوند و به شما اعلام می کنند.
• صدای تلویزیون را بیشتر از حدی که دیگران احساس راحتی کنند، بلند می کنید

تحقیقات اخیر نشان داده اند که اگر اختلالات شنوایی نظیر کاهش شنوایی درمان نشود،روابط فرد را با دوستان، عزیزان و افراد خانواده خود را تحت الشعاع خود قرار داده و ممکن است باعث انزوا، گوشه گیری، افسردگی و مشکلات روحی روانی متعددی گردد. افت شنوایی همچنین در محیطهای کاری می تواند باعث ایجاد اختلال در کیفیت کاری و گاهش میزان درآمد فرد شود.

درباره علائم و نشانه های افت شنوایی بیشتر بدانید

کم شنوایی و ناشنوایی مادرزادی (Congenital) و اکتسابی (Acquired)

کم شنوایی و ناشنوایی، ممکن است بطور مادرزادی در هنگام تولد (Congenital) و یا بطور اکتسابی (Acquired) بعدا در طول زندگی فرد، ظاهر شود. تفاوت مادرزادی و اکتسابی بودن کم شنوایی، در زمان ظاهر شدن آن است و مشخص نمی کند که آیا دلیل این کم شنوایی و یا ناشنوایی ژنتیکی است (از پدر و یا مادر به ارث برده شده است) یا نه.

ناشنوایی و کم شنوایی اکتسابی، ممکن است عامل ژنتیکی داشته باشد که بعدا ظاهر می شود و یا اینکه ممکن است در نتیجه رسیدن آسیب به گوش (گوش داخلی، میانی، داخلی) و یا اعصاب شنوایی فرد بوجود بیاید. همچنین، ناشنوایی و یا کم شنوایی مادرزادی، ممکن است عامل ژنتیکی نداشته باشد و در نتیجه ابتلا مادر به ویروس خاصی در دوران بارداری، نظیر ویروس سرخجه،بوجود آمده باشد. با این وجود، امار نشان می دهند که در حدود بیش از نیمی از کم شنوایی ها و یا ناشنوایی های مادرزادی، عامل ژنتیکی دارند.

برای اطلاعات بیشتر درباره علت های مختلف کم شنوایی کلیک کنید

انواع کم شنوایی

می توان کم شنوایی (ناشنوایی) را بر اساس ناحیه ای از گوش که دچار آسیب شده است، در سه دسته مختلف طبقه بندی کرد:

• کم شنوایی انتقالی (Conductive)
• کم شنوایی حسی عصبی (Sensorineural)
• کم شنوایی ترکیبی (Mixed)

 

کم شنوایی انتقالی (هدایتی)

Conductive Hearing Loss

هنگامی که کم شنوایی (و یا ناشنوایی) در اثر مشکلات و آسیب های وارده بر کانال گوش، پرده گوش، گوش میانی و استخوانچه های گوش میانی (چکشی، سندانی و رکابی) بوجود آمده باشد، کم شنوایی از نوع انتقالی (Conductive) می باشد. از دلایل افت شنوایی انتقالی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ناهنجاری در ساختار گوش خارجی، مجرای گوش و گوش میانی
• تجمع جرم (موم و ترشحات گوش) و یا اجسام خارجی درون مجرای گوش
• تجمع مایع در گوش میانی ناشی از سرما خوردگی
• عفونت گوش میانی که می تواند منجر به تجمع مایع درون گوش میانی شده و حرکت پرده گوش و استخوانچه های گوش میانی را مختل کند. به ابن عارضه اصطلاحا Otitis Media نیز گفته می شود.
• عفونت کانال گوش
• آلرژیها که باعث کوچک شدن گوش میانی شده و باعث ایجاد اختلال در حرکت و ارتعاش آن می شود.

کم شنوایی حسی عصبی

Sensorineural Hearing Loss

هنگامی که کم شنوایی (و یا ناشنوایی) به خاظر مشکلات گوش داخلی (آسیب های عصبی) بوجود آمده باشد، کم شنوایی از نوع حسی عصبی (Sensorineural) بوده که رایج ترین نوع ناشنوایی و یا کم شنوایی می باشد. از مهمترین دلایل افت شنوایی حسی-عصبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری منیر – Meniere’s Disease
• کهولت سن (Presbycusis)
• آسیب عصبی ناشی از سفلیس
• کاهش شنوایی با علت ناشناخته (Idiopathic Hearing Loss)
• تومور های عصبی نظیر آکوستیک نوروما
• مسمومیت دارویی نظیر آسپرین و آمینوگلیکوسید و داروهایی که در شیمی درمانی مورد استفاده قرار می گیرند.
• آسیپ های ناحیه سر
• قرار گرفتن طولانی مدت در معرض صداهای بسیار بلند (Noise Induced Hearing Loss – NIHL). صداهای شدید بالای 75 دسیبل باعث رسیدن آسیب به گوش داخلی می شوند. (درباره افت شنوایی ناشی از صداهای ناهنجار و نویز بیشتر بدانید)

کم شنوایی ترکیبی

Mixed Hearing Loss

هنگامی که کم شنوایی منشا دوگانه حسی عصبی و انتقالی داشته باشد. در این نوع کاهش شنوایی، بخش های مختلف گوش (خارجی، میانی و داخلی) و اعصاب شنوایی ممکن است آسیب دیده باشند.

اطلاعات بیشتر درباره انواع کم شنوایی

آزمون‌های شنوایی

اگر کاهش شنوایی و یا به صورت عام هرگونه مشکل شنوایی توسط فردی احساس شد، مراجعه به متخصص شنوایی شناسی مهمترین اقدامی است که باید اناجام شود. برای تشخیص این که آیا فردی از مشکلات شنوایی رنج می‌برد یا خیر، کارشناس شنوایی (ادیولوژیست) در ارتباط با زمینه‌های خانوادگی فرد و یا سوابق پزشکی وی از او سوال می‌کند.

هنگامی که ارزیابی جامعی از وضعیت فرد انجام شد، متخصص شنوایی، مجموعه ای از انواع تست های شنوایی‌سنجی از وی به عمل می‌آورد. غالب آزمون‌های شنوایی سنجی در شرایطی برگزار می‌شوند که فرد در اتاقی ساکت و آکوستیک قرار دارد و از هدفون‌ها یا گوشی‌های مخصوصی استفاده می‌کند.

هنگامی که فرد در اتاق مذکور قرار گرفت، از او درخواست می‌شود که به اصوات متنوعی گوش فرادهد و از این طریق می‌توان تعیین کرد که وی در شنیدن کدام اصوات بیشترین مشکل را احساس می‌کند. این بخش از آزمون شنوایی عموما با نام شنوایی‌سنجی با اصوات خالص شناخته می‌شود. شنوایی‌سنجی با گفتار نیز بخش دیگری از آزمون شنوایی را تشکیل می‌دهد که این بار به جای تن‌ها و اصوات خالص، از پخش گفتار برای سنجش استفاده می‌کنند. متخصصان شنوایی‌سنجی امکان دارد از تست‌ تیمپانومتری (بررسی واکنش پرده‌ی گوش به صوت) و واکنش به صوت نیز برای بررسی وضعیت بیمار بهره گیرند. درصورتی که تصمیم به انجام چنین آزمون‌هایی گرفته شود، گوشی نرمی در گوش فرد قرار داده خواهد شد که با تغییر فشار و ایجاد صوت اقدام به تحریک پرده‌ی گوش می‌کند.

نتایج تست در نهایت توسط یک نمودار که به آن ادیوگرام و یا نوار گوش (در اصطلاح عامه) اطلاق می شود، نمایش داده می‌شوند. ادیوگرام نموداری است که ضعیف‌ترین اصوات قابل شنیدن برای فرد مورد آزمایش را در فرکانس‌های گوناگون نمایش می‌دهد. این نتایج به ادیولوژیست  نشان می‌دهد که نیاز‌های فرد را بهتر متوجه شود و چاره‌اندیشی موثرتری برای آنها داشته باشد.

روشهای درمان‌ کم شنوایی

سمعک‌ها غالبا معمول‌ترین شیوه‌ی درمان کاهش شنوایی هستند.

در انتخاب نوع و شیوه‌ی درمان، عوامل مختلفی دخیل هستند که از جمله‌ی آنها می‌توان به شدت کاهش شنوایی، نوع آسیب و سبک زندگی فرد مبتلا اشاره کرد. متخصص شنوایی ممکن است برای رفع مشکلات گوناگون، اقدامات مختلفی را انجام دهد و بنا بر تشخیص وی اقدام به جراحی یا تجویز دارو شود.

هنگامی که مداخله‌ی پزشکی در شرایط بیمار نمی‌تواند موثر واقع شود، استفاده از سمعک برای بسیاری از افراد راه حل جایگزین و مناسبی خواهد بود. سمعک‌ها در رنگ‌ها، مدل‌ها، ابعاد و سطوح قیمت گوناگون عرضه می‌شوند و بسته به نیازهای مختلف افراد تکنولوژی‌های گوناگونی را در اختیار مصرف‌کنندگان آنها قرار می‌دهند.

اطلاعات بیشتر درباره انواع سمعک براساس شکل ظاهری و نحوه قرارگیری سمعک در گوش

درباره انواع روشهای درمان کم شنوایی بیشتر بدانید

پیشگیری از آسیب‌های شنوایی

بسته به نوع افت شنوایی و علت کم شنوایی، می‌توان با استفاده از روش‌های پیشگیری گوناگونی از بقای سلامت شنوایی افراد اطمینان حاصل کرد. یکی از انواع کاهش شنوایی که می توان به آسانی از آن پیشگیری کرد، آسیب‌های مرتبط با قرارگیری در معرض صدا های ناهنجار و شدید است. از آنجا که این نوع  کاهش شنوایی عموما موقتی است، افراد می‌توانند با پیشگیری از قرارگیری در معرض این صداها و یا استفاده از محافظ‌های شنوایی مناسب مانندگوش‌گیرها (Earplug) یا گوشی‌های ضد صوت (Noise Cancelling Headphone)، مانع بروز این نوع آسیب‌ها شوند.

گوش‌گیر‌ها (Earplug) یک نوع از انواع محصولات محافظت از گوش در برابر صداهای بسیار بلند هستند. آنها عموما از موادی ساخته می شوند که مانع از عبور صدا می‌شوند و در ابعاد مناسبی عرضه می‌شوند تا درصورت استفاده‌ی صحیح، مانع ورود اصوات مزاحم و مضر به گوش شوند.

گوشی‌های ضد صوت (Earmuff) و یا هدفون های نویز کنسلینگ (Noise Cancelling Headphones) نیز انتخاب دیگری برای محافظت شنوایی هستند. این گوشی‌ها محافظت بیشتری از گوش به عمل می‌آورند و در زمان‌های طولانی‌تر یا شدت‌های بالاتر اصوات ناهنجار، قابل استفاده هستند. این وسیله ها با قرارگیری بر روی گوش و پوشاندن کل آن مانع انتقال اصوات مزاحم از طریق مجرای شنوایی می‌شوند. در مقاله «کاهش شنوایی ناشی از نویز» به صورت مفصل به شرح روش های پیشگیری پرداخته ایم.